Tüketici kimdir, Hangi işlemler tüketici işlemleridir ?

Tüketici kimdir ?

Tüketici olarak kabul edilebilmek için, ticari veya mesleki amaçla hareket etmemek gerekir. Tüketimden bahsedilebilmesi için alınan malın veya hizmetini başka bir malın hammaddesi veya yarı mamül maddesi olarak kullanılmaması gerekir, aksi halde tüketimden bahsedilemez. Ticari ve mesleki amaç kavramı satıcıya veya sağlayıcıya göre değil, alıcının amacına göre belirlenir. Eğer bir hukuki ilişkide hem ticari ve mesleki bir amaç hem de özel tüketim amacı karma şekilde birlikte mevcut ise, bu işlemin muhasebe tekniği bakımından bölünmesi mümkün olamayacağından ve bir bütün olarak kaydı gerekeceğinden tüketici işlemi sayılamayacağı kabul edilir. (ZEVKLİLER/AYDOĞDU, 2004, S.84)

Tanımın ikinci unsuru “gerçek veya tüzel kişi olma“dır. Gerçek kişilerin tüketici olduğu konusunda, bir mal veya hizmeti satın aldıkları sıradaki amaçlarına bakıp kolayca karar verilebilir. Örn; evde kullanılmak amaçlı kanepenin satın alınması halinde onu alan kişi tüketici sayılır. Gerçek kişi tacir söz konusuysa eğer, işlemin niteliğinden anlaşıldığı veya kendisi açıkça söylediği hallerde ticari işletmesiyle ilgili olmayan işlemler yapabilir, dolayısıyla tüketici sayılabilir.

Peki özel hukuk tüzel kişileri veya ticaret şirketleri de tüketici sıfatı taşıyabilir mi ?

Kanunun 3. maddesinde yer alan tüketici tanımında, tüzel kişilerin de tüketici olabileceği açıkça vurgulanmıştır. Ancak bu konuda görüş birliği mevcut değildir.

• Yargıtay bir kararında “tüzel kişi tacir” olarak limited şirketin tüketici sayılamayacağına hükmetmiştir – 11. HD., 29.12.1997, 8979/9841
• Buna karşılık 19. HD tarafından verilen bir kararda Yargıtay, tüzel kişi tacir olan ticaret şirketinin tüketici sayılabileceği sonucuna varmaktadır – 19. HD., 06.07.1999, 3932/4621

Tüketici İşlemi Nedir ? Hangi işlemler tüketici işlemi sayılır ?

4077 sayılı eski kanun, Tüketici işlemini, mal veya hizmet piyasalarında tüketici ile satıcı veya sağlayıcı arasında yapılan her türlü hukuki işlem olarak tanımlamıştı. 6502 sayılı yeni Kanunda ise, “Tüketici işlemi: Mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlemi ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır. Bu sayılanlar sınırlı değildir. “ve benzeri” ifadesi bunu açıkça göstermektedir.
Örnek olarak; Tedavi sözleşmesi, saklama (vedia) sözleşmesi, taşıma sözleşmesi, seyahat sözleşmesi, dershanede ders verme sözleşmesi, cep telefonu aboneliği sözleşmesi, özel eğitim sözleşmesi gibi…

• Eser sözleşmesi Kanunda sayıldığına göre, artık sipariş yöntemi ile imal edilecek mobilya vb. ürünlerle ilgili bir uyuşmazlık çıkması,
• Yine, tüketicinin kargoda eşyasının kaybı veya hasara uğraması,
• Hastanın özel hastanede tedavisi ve tedavi sırasında ortaya çıkan zararlar,
• Tüketici ile sigorta şirketleri arasındaki uyuşmazlıklar,

..tüketici işlemi sayılmaktadır.

Kanunda düzenlensin veya düzenlenmesin (tipik-atipik) bütün sözleşmeler (TTK sözleşmeleri de) tüketici ilişkisine konu olabilir.

Dikkat! Kanun tüketici işlemini tanımlarken “… her türlü sözleşme ve hukuki işlemlerin bütünüdür” denilmektedir. Bundan dolayı “haksız fiiller” tüketici hukukunun konusu değildir.

Dikkat! Sözleşme ilişkisinde bir karşılıklılık arandığından, sadece bir tarafa borç yükleyen bağışlama sözleşmeleri tüketici sözleşmesi sayılmaz.

Taşınmaz Mallar: Taşınmaz mal satışına ilişkin sözleşmeler ise, ilke olarak tüketici hukukunun kapsamı dışında bırakılmış; sadece konut veya tatil amaçlı taşınmazlara dair sözleşmeler istisna edilmiştir.

TKHK m.3/H “Mal: Alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi malları ifade eder“

Dikkat! Konut ve tatil amaçlı taşınmazlarla ilgili olarak alınan krediler de aynı şekilde tüketici kredisi sayılıp kanun kapsamında değerlendirilmelidir.